Ο φόβος, η επιθετικότητα, ο θυμός, η ενοχή και τα συναισθήματα ματαίωσης, εφ’ όσον απωθούνται, μπορούν να καταλήξουν σε χρόνια συναισθηματική τάση και συνακόλουθη «ολιστική» δυσλειτουργία του ατόμου, ιδίως όταν συνυπάρχουν και στοιχεία ψυχοπαθολογίας, διαταραχών χαρακτήρα ή / και συμπεριφοράς.
Ανεξάρτητα του θεωρητικού μοντέλου και της σχολής που ακολουθεί ο κάθε θεραπευτής ομάδας, έχει γίνει σχεδόν κοινά αποδεκτό ότι οι δώδεκα θεραπευτικοί παράγοντες του Έρβιν Γιάλομ εξηγούν επαρκώς τις θεραπευτικές αλλαγές που επέρχονται στις ομάδες.
Ως σημαντικότερους θεωρούμε:
1) την αυτογνωσία (self-understanding), δηλαδή την κατανόηση από τον ασθενή των αιτιών και των μηχανισμών, που οδηγούν σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά,
2) τη διαπροσωπική μάθηση (learning from interpersonal action), όπου το μέλος μαθαίνει για τα προβλήματά του από την καλόπιστη και εποικοδομητική κριτική των άλλων μελών, ενώ, ταυτόχρονα, προσαρμοζόμενος σε μια διαλεκτική ατμόσφαιρα ακροατηρίου, σχετίζεται με την υπόλοιπη ομάδα,
3) την κάθαρση, την έκφραση και τη συμμετοχή σε βιώματα και συναισθήματα που οδηγούν σε ανακούφιση, γαλήνη και λύτρωση.
Παράλληλα, αναπτύσσεται:
4) η αποδοχή (acceptance), το αίσθημα, δηλαδή, ένταξης και αφομοίωσης του καθενός στην ομάδα, με απόλυτο σεβασμό της ιδιαιτερότητάς του, κάτι που τον οδηγεί στην
4.1) συνεκτικότητα (connectedness),
5) ο αλτρουισμός (altruism),
6) η καθοδήγηση (guidance),
7) η ταυτοποίηση (identification),
7.1) η αυτο-αποκάλυψη (self-disclosure),
8) η αναβίωση της οικογένειας, οπότε και δίνεται η ευκαιρία για διορθωτική επαναδόμηση, συναισθηματικού χαρακτήρα, της πρωτογενούς οικογενειακής εμπειρίας,
9) η ενστάλαξη ελπίδας, η αίσθηση, δηλαδή, αισιοδοξίας για την επιτυχή έκβαση της θεραπείας,
10) οι υπαρξιακοί παράγοντες, όπου ο κάθε ενήλικας, υπεύθυνος των πράξεών του αναλαμβάνει να συμμετάσχει ενεργητικά στη θεραπευτική διαδικασία και, συνεπώς, να νιώσει πιο υπεύθυνος για την προσωπική του θεραπεία, όντας ενεργό στοιχείο και μέλος μιας παγκόσμιας κοινότητας (universality).
Παράλληλα, το άτομο - μέλος βρίσκεται στο επίκεντρο πολλών βλεμμάτων, μέσω της πρόσωπο με πρόσωπο θέασης από τους άλλους, με τους οποίους αναπτύσσει ποικιλότροπες σχέσεις.
Με αυτόν τον τρόπο καθίσταται εφικτή, κατά τη μακροχρόνια ομαδική θεραπεία, η ανάδυση και σταθεροποίηση του αληθινού του προσώπου, που κρυβόταν πίσω από το οποιοδήποτε προσωπείο – ρόλο.
Έτσι, η επικοινωνία μετατρέπεται σταδιακά από επικοινωνία ρόλων σε επικοινωνία προσώπων.
Μέσω της έννοιας του προσώπου και των αληθινών προσωπικών σχέσεων, μπορεί να επιτευχθεί, όπως υποστηρίζουν οι Kόχουτ και Bολφ, η αναδημιουργική ενοποίηση των επί μέρους στοιχείων του εαυτού. Οι ασθενείς που αναφρονούν, ανασυγκροτούν την έννοια του εαυτού, γίνονται ικανοί για μια καλύτερη χρήση των ατομικών τους συνεδριών και των ομάδων υποστήριξης και αντιλαμβάνονται καλύτερα την προηγούμενη εικόνα του εαυτού τους, ενοποιώντας τις παρούσες και παρελθούσες εμπειρίες τους. Οι παλιότεροι ασθενείς μπορούν, επίσης, να βιώσουν τη λειτουργία του μέντορος, οπότε με σύνεση και παρρησία καθοδηγούν τους νεότερους, που μόλις τώρα ξεκινούν την πολύπλοκη διαδικασία της βελτίωσης. Αυτό ισχυροποιεί το αίσθημα της ικανότητας και υπεροχής, που συχνά δεν κατορθώνουν να δοκιμάζουν οι άνθρωποι, οι οποίοι έχουν επωμιστεί τον ρόλο του ψυχικά ασθενούς και εξαιτίας του στιγματίζονται.
Η πάλη για επαναπροσδιορισμό του εαυτού είναι συγκλονιστική και εξαιρετικά δυσχερής για τον ψυχικά πάσχοντα· Σύμφωνα με τον Φρανκλ, οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να προσδίδουν νόημα στη ζωή τους και η ανακάλυψη της ειδικής σημασίας της ζωής αποτελεί μια διαδικασία ψυχολογικής ίασης.
Αξίζει εδώ να γίνει μια αναφορά στην απρόσμενη επιρροή της ιπποκρατικής χυμοπαθολογίας, αλλά και της «κινητηρίου δυνάμεως», κατά Αρεταίον τον Καππαδόκη, στη θεωρία του Σ. Φουλκς που θεμελιώνει την ομαδική ανάλυση γύρω από την έννοια της matrix. Ο Αρεταίος ο Καππαδόκης ανήκε στην «πνευματική» λεγόμενη σχολή της Ιατρικής, η οποία είχε επηρεαστεί έντονα από τη στωική φιλοσοφία. Οι στωικοί αντιλαμβάνονταν τον κόσμο ως ένα ζωντανό Όλον, ένα και πλήρες, που μέσα στην ολότητά του περικλείει και υπερβαίνει όλα τα υπαρκτά όντα, από τα ορυκτά μέχρι τους θεούς. Αντί για «υλισμό», σωστότερο θα ήταν σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο E. Βέιλ, να μιλούμε για «σωματικότητα»: όλα είναι σώματα, μέσα σε αυτό το σύνολο σωμάτων που συνδέονται χάρη σε μια παγκόσμια συμπάθεια, σε ένα πνεύμα, συνιστώντας έναν οργανισμό που υπερβαίνει τα επιμέρους του. Κατ’ αναλογία, η matrix, είναι ένα διάμεσο – προσωπικό δίκτυο κυκλοφορίας όλων των συνειδητών και ασυνειδήτων δυναμικών που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια της ομαδικής συνεδρίας με ρυθμιστικές, υποστηρικτικές και περιεκτικές ιδιότητες, μιας a priori δεδομένης ενσυναίσθησης (empathic, regulating, holding, containing), έτσι που τα όρια της ομάδας να προσφέρουν στα μέλη της σταθερότητα, προσανατολισμό και οριοθέτηση.
